Cunda Adası – Alibey Adası olarak da adlandırılan ( Türkçe : Cunda Adası, Alibey Adası ), Yunanca Moschonisi ( Yunanca : Μοσχονήσι veya Μοσχόνησος), Türkiye’deki Ayvalık Adaları takımadalarının en büyüğüdür ve tarihsel olarak Εκατόνησα ( orkatonisa ) olarak anılmıştır. ( Moschonisia ) Yunanca takımadalar.
Cunda adası Türkiye’nin kuzeybatı kıyısında Edremit Körfezi’nde, Balıkesir İli, Türkiye’de Ayvalık kıyılarında yer almaktadır . 23 kilometre kare (9 sq mi) bir alana sahip. Yunanistan, Midilli’nin 16 kilometre (10 mil) doğusunda yer almaktadır.
Cunda’da büyük oteller yerine ağırlıklı olarak butik oteller, küçük oteller ve pansiyonlar var. Şimdilerde çok pahalı, ikinci alternatif olarak çadırı düşüneiblirsiniz. Bu evlerden bazıları eski Rum taş konaklardan. Aynı zamanda Cunda’da çok güzel kiralık evler de var. Eğer ailecek veya arkadaş grubu ile geliyorsanız kişi sayısı çok olduğunda otelden daha hesaplı olacaktır. Çoğu nüfusu Girit Adası ve Midilli Adası’ndan 1924 yılında göç eden Türklerden oluşuyor. Attığınız her adımda bir Cundalı selamlar sizi. Hiç yabancı hissetmezsiniz kendinizi, Cunda Adası masmavi denizine davet eder güneş eşliğinde. Tertemiz hava ve serin sularında ağırlar. Giden hayran kalır, vazgeçemez. Konuklarını uğurlarken bir parça kendinden bir şeyler bırakır. Cunda Adası kesinlikle yaşanmalı birkaç gün de olsa. Balıkesir’in içine gizlenmiş bu sevgi dolu ve cenneti sunan adada zaman geçirmek her şeye değer.
1881/ 82-1893 Osmanlı Umumi nüfus sayımına göre Cunda (Yunda) kazasının 4.417 Rum , 89 Müslüman ve 165 yabancı uyruklu olmak üzere toplam 4.671 nüfusu vardı.
Lozan Antlaşması’na (1923) kadar adanın tüm nüfusu Rum idi. Mehmed Reşid 1913 yılında adayı ziyaret ederek Rum nüfusunu kontrol altına almak için adaya zengin Müslüman muhacirlerin yerleşmesini önermiştir. 1914’te nüfusa yönelik zulüm başladı ve birçok sakinin adadan ayrılmasıyla sonuçlandı. Piskopos Photios, çeşitli rahipler ve önde gelen adamlar yakalandı, dövüldü ve bir değirmene hapsedildi, ancak birkaç gün geçtikten sonra serbest bırakıldı. Erkekler ve kadınlar dövüldü ve işkence gördü. Daha sonra, sakinleri yanlarına hiçbir şey almalarına izin verilmeden anakaradaki Aivali’ye (Ayvalık’ın Yunanca adı) sürüldü. Ayvalı’da tehcir edilene ve İzmir ve Bursa vilayetlerinin Türk köylerine dağılıncaya kadar Hıristiyan sakinleriyle aynı baskı kaderini paylaştılar .
Adadaki kiliseler yağmalanarak depo ve ahır haline getirilmiş, içlerindeki kandiller ve kutsal tasvirler kırılmış, sanat eserleri tahrip edilmiş ve evler yaşanmaz hale getirilmiştir. 1915’te ada sakinleri, Türk ordusunun üniformaları için 2.500 Türk lirası ve kışla inşaatı için 2.000 Türk lirası ödediler; donanmanın bakımı için buğday vergisi ödemek ve ucuz fiyata kartpostal satın aldılar.
Kısa bir süre için (1921-1922), ada bir Rum Ortodoks metropol piskoposu, son metropoliten Ambrosios’un Türk ordusu tarafından inşa edilen neoklasik konağı, adanın kasabasının sahilinde hala varlığını sürdürüyor. 19 Eylül 1922’de Cunda’da birkaç yüz Yunan adalı öldürüldü; sadece bazı çocuklar bağışlandı ve yetimhanelere gönderildi. Ertesi yıl, Lozan Antlaşması ve Yunanistan ile Türkiye arasındaki nüfus mübadelesini takiben, kalan az sayıdaki adalı Yunanistan’a gitmek zorunda kaldı ve yerlerini Girit Türkleri ve Midilli Türkleri aldı.
Cunda Adası tipik bir Ege tatil beldesi karakterine sahiptir. Ayvalık ilçe merkezinden Cunda Adası’na sık sık otobüs ve vapur seferleri yapılmaktadır. Cunda Adası, 1960’ların sonlarında inşa edilen bir köprü ve geçit ile Lale Adası’na ve oradan da anakaraya bağlıdır . Boğazla ayrılmış karaları birbirine bağlayan Türkiye’nin ilk ve şu anda ayakta kalan en eski köprüsüdür.
Cunda Adası’nın ana simgesi, Taksiarhis Kilisesi’dir ( Türkçe : Taksiyarhis Kilisesi ). Büyük, eski Rum Ortodoks katedrali terk edilmiş ve harap olmuştur, ancak şimdi restore edilmiştir ve Rahmi M. Koç Müzelerinden birine ev sahipliği yapmaktadır . Adanın kuzeyindeki Poroselene ( Yunanca : Ποροσελήνη ) koyu, Cunda’nın başlıca turistik yerleri arasındadır. Antik çağda, Pausanias’ın bahsettiği bir hikayeye göre, boğulan bir çocuğu kurtaran bir yunusun eviydi .
2007 yılında, Cunda Adası’ndaki 551 yapının tamamı, iki yıllık bir çalışmanın ardından , “Türkiye Kültürü envanter projesi” kapsamında Türkiye Bilimler Akademisi ve Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi tarafından denetlenerek tescil edildi.
ABD merkezli Harvard Üniversitesi ve Türkiye’nin Koç Üniversitesi , Cunda Adası’nda ortak bir proje oluşturarak her yaz “Harvard-Koç Üniversitesi Yoğun Osmanlıca ve Türkçe Yaz Okulu” düzenliyor.
Ayvalık Boğazı Köprüsü , Cunda Adası ile Lale Adası’nı birbirine bağlar .
2020 yılında Cundalıların bağışlarıyla 1766 yılında inşa edilen ve Ai Dimitri Manastırı olarak da bilinen Aziz Demetrius Rum manastırı defineciler tarafından tamamen tahrip edildi.
