Şili’de gezilecek yerler. Şili nasıl bir ülke?
Şili ya da resmî adıyla Şili Cumhuriyeti (Bu ses hakkında República de Chile; Arjantin’in batısında, And Dağları ile Büyük Okyanus arasında kalan, kuzeyden güneye 4.300 km boyunca uzanan bir Güney Amerika ülkesidir. Kuzeyinde Peru, kuzeydoğusunda Bolivya ve doğusunda Arjantin bulunur. Başkenti Santiago olup 2012 yılı tahminlerine göre ülkede yaklaşık 17 milyon insan yaşamaktadır. İsmi Aymara dilinde “Dünyanın bitimi” anlamına gelen chilli kelimesinden gelir.
Şili idari olarak on beş bölgeye ayrılmıştır. Bunlardan on dördü, başlarındaki 1’den 15’e kadar (13 atlanmıştır) Roma rakamlarıyla ifade edilen, Tarapacá, Antofagasta, Atacama, Coquimbo, Valparaíso, O’Higgins, Maule, Bío-Bío, Araucanía, Los Lagos, Aysén, Magallanes y la Antártica Chilena, Los Ríos ve Arica y Parinacota bölgeleridir. Başkent ve çevresini içeren Región Metropolitana de Santiago bölgesi için ise rakam yerine RM harf kısaltması kullanılır.
Yüzölçümü 756.945 km² olan Şili; her ne kadar Güney Amerika kıtasının kuzey-güney doğrultusunda Antarktika’ya kadar uzanan bir ülke olsa da, ortalama genişliği sadece 180 km’dir. Ülkenin en dar yeri (Antarktika’daki Şili toprakları sayılmazsa) 90 km iken en geniş yerinin uzunluğu 240 km kadardır. Avrupa ile kıyaslanacak olursa Danimarka’dan Sahra Çölü’ne uzanacak kadar bir mesafe kat edilir. Doğu-Batı mesafesi çok az olsa da bu iki uç arasında çok fazla rakım farkı oluşur. Ülke ayrıca kuzeyden güneye çok farklı iklim, bitki örtüsü ve coğrafi şekiller gösterir. Bu yüzden Şili, birçok kaynakta tezatlar ülkesi olarak anılır. Hakikaten de kuzeydeki çölü, Afrika’nın Sahara’sını, güneydeki kanalları Norveç kanallarını, Los Lagos’daki Osorno ve çevresi İsviçre Alplerini, Orta bölgeleri Akdeniz’i hatırlatmasıyla, ayrıca Patagonya’daki buzullarıyla, bu ismi hak eder.
Şili Dağları
Şili dağları, yeryüzünün en yüksek sıradağlar zincirini oluşturur. 6000 m’nin üstünde birçok zirvesi vardır. Bunlardan biri olan Şili’nin en yüksek dağı (6.880 m) Ojos del Salado aynı zamanda dünyanın en yüksek volkanıdır. Aşağıda en ünlüleri listelenmiştir.
Nevado Ojos del Salado, 6.880 m, III. Bölge (Atacama Bölgesi)
Cerro Tupungato, 6.800 m, (Metropolitan Bölgesi)
Volcán Llullaillaco, 6.739 m, II. Bölge (Antofagasta Bölgesi)
Volcán Parinacota, 6.342 m, I. Bölge (Tarapacá Bölgesi)
Volcán Licancábur, 5916 m, II. Bölge (Antofagasta Bölgesi)
Descabezado Grande, 3.830 m, VII. Bölge(Maule Bölgesi)
Torres del Paine, 2.800 m, XII. Bölge (Magallanes y de la Antártica Chilena Bölgesi)
Volcán Villarrica, 2.840 m, VIII. Bölge (Araucanía Bölgesi)
Volcán Osorno, 2.652 m, X. Bölge (los Lagos Bölgesi)
Volcán Cerro Hudson, 1.905 m, XI. Bölge (Asyen Bölgesi)
Nehirler ve göller
Ülkenin özel coğrafi yapısı sebebiyle, uzun nehirleri yoktur. En uzun nehir olan Rio Loa’nın uzunluğu 443 km’dir. Ülkenin kuzeyinde Atacama Çölü’ndeki ekstrem kuraklık, büyük su birikimlerinin oluşmasını engeller. Kuzeydeki az sayıda nehir And Dağları’ndaki karlardan beslenirler. Güneye indikçe artan yağışlar, beraberinde bu bölgelerdeki nehirlere daha fazla su hacmi getirir. Nehirler, Şili ekonomisinde, özellikle enerji sağlanmasında önemli rol oynar. Bununla birlikte somon balıkçılığı ve rafting gibi macera turizmi içinde fırsatlar sunar. Kuzeyden güneye önemli nehirleri aşağıda sıralanmıştır.
Río Lauca, 160 km, I. Bölge (Tarapacá)
Río Lluta, 167 km, I. Bölge (Tarapacá)
Río Loa, 443 km, II. Bölge (Antofagasta)
Río Copiapó, 162 km, III. Bölge (Atacama)
Río Elquí, 170 km, IV. Bölge (Coquimbo)
Río Choapa, 160 km, IV. Bölge (Coquimbo)
Río Aconcagua, 142 km, V. Bölge (Valparaíso)
Río Maipo, 250 km, Metropolitan/ V. Region (Metropolitan/ Valparaíso)
Río Mapocho, 120 km, Metropolitan(Metropolitana)
Río Cachapoal, 172 km, VI. Bölge( O´Higgins)
Río Maule, 240 km, VII. Bölge (Maule)
Río Biobío, 380 km, VIII. Bölge (Biobío)
Río Imperial, 52 km, IX. Bölge (Araucanía)
Gölleri arasında kuzeydeki tuz gölleri sayılabilir ki bunların en ünlüsü olarak Salar de Atacama’yı söyleyebiliriz. Bununla birlikte en kuzeyde, yeryüzünün en yüksek konumdaki göllerinden biri olan Lago Chungará gölü bulunur. Gölün alanı 21,5 km² olup, 4.500 m yükseklikte bulunur.
Lago Colico, 56 km², IX. Bölge (Araucanía)
Lago Caburga, 51 km², IX. Bölge(Araucanía)
Lago Villarrica, 176 km², IX. Bölge (Araucanía)
Lago Calafquén, 120 km², IX. Bölge (Araucanía) und X. Bölge (Los Lagos)
Lago Panguipulli, 116 km², X. Bölge (Los Lagos)
Lago Riñihue, 77 km², X. Bölge (Los Lagos)
Lago Ranco, 401 km², X. Bölge (Los Lagos)
Lago Puyehue, 156 km², X. Bölge (Los Lagos)
Lago Rupanco, 223 km², X. Bölge (Los Lagos)
Lago Llanquihue, 860 km², X. Bölge (Los Lagos)
Ayrıca güneyde 970 km² alanı ile Şili’nin en büyük gölü Lago General Carrera bulunur ki bu göl Arjantin’deki Lago Buenos Aires gölünün batı kanadını oluşturur.
Tarihçesi
MÖ yaklaşık 13.000 yıllarında, bugünkü ülke sınırlarında insanların yaşadığı bilinmektedir. Kuzey Şili İspanyollar tarafından fethedilmeden kısa süre öncesine kadar İnka Krallığı’na aitti. 1520 yılında dünyanın çevresini dolaşmak için yelken açan Ferdinand Magellan, kendi adıyla anılan Magellan Boğazı’nı geçerken ülkenin güney ucunu keşfetmiş oldu. Daha sonra Şili’ye ulaşan ilk Avrupalılar altın aramak amacıyla 1535 yılında Peru’dan gelen Diego de Almagro ve mahiyetindekilerdi. Ancak bu kişiler yerel halk grupları tarafından geri püskürtüldü. Avrupalılar’ın ilk tam manasıyla yaptıkları yerleşim, 1541 yılında Pedro de Valdivia’nın 1541 de Santiago’yu kurması olmuştur. 1542 den itibaren de Şili, İspanyol Peru Valiliği’nın bir parçası haline gelmiştir.
Şili’de İspanyollar çok az altın ve gümüş bulduğu ve ülkenin ücra konumu sebebiyle Şili İspanyol Krallığı için daha ziyade fazla önem verilmeyen bir koloni durumundaydı. Ayrıca Atacama Çölü, Peru’ya direkt ulaşıma engel teşkil ettiğinden, ülke çok daha sonra, diğer tarım ürünleri ve minerallerinin devreye girmesiyle, İspanyollar tarafından önemli bir tedarik bölgesi haline gelmiştir.
Yeniden demokrasi geldi
1988 yılında yapılan referandumda % 55 oy oranıyla Pinochet’in ülkeyi daha fazla yönetmemesi sonucuna varıldı. 1989 yılında 15 yıllık dikta rejiminden sonra ilk seçimler yapıldı. Hristiyan Demokrat Patricio Aylwin Başkanlığa seçildi. Aylwin mütevazı ekonomi reformlarının yanı sıra beraber yaşayabilmek için devlet ile halkı barıştırmaya başladı. 1993 yılında ilk defa bazı subaylar insan hakları ihlalinden mahkemeye çıktılar. Çok sayıda sürgün ülkeye döndü.
1994-2000 yılları arasında ülkeyi Hristiyan demokrat Eduardo Frei Ruiz-Tagle yönetti.
Pinochet 1998 yılında İngiltere’de tutuklandı ve daha sonra dışarı çıkma yasağı kondu. 2000 yılında sağlık sorunları yüzünden serbest bırakıldı.
2000 yılında Sosyalist Ricardo Lagos Başkan seçildi. 2006 yılında ise ülke tarihinin ilk kadın başkanı Michelle Bachelet bu makama geldi. 11 Mart 2018’de Sebastián Piñera, ikinci kez Şili Devlet Başkanı oldu. 11 Mart 2011’den 11 Mart 2014’e kadar Şili’nin başbakanı olarak ilk görevini tamamladı.
Bilgi almak için Şili’den Arjantine geçmiş bu video2daki arkadaşa danışabilirsiniz.
https://www.youtube.com/watch?v=Kn05JBLB2x0