Rodyum nedir, neden bu kadar pahalıdır?
Bunun motosiklet gibi araçla ne alakası var, bu nasıl bir paylaşım diyebilirsiniz ama çok alakası var. Rodyum nadir bulunan bir elementtir. Platin sınıfı metalleri ile beraber olarak bulunur. Beyaz ve yumuşak olan ve çekiçle dövülebilen bu metal altın suyuna da dayanıklıdır ama gaz halindeki flordan etkilenir. Katalitik özellikleri vardır, örneğin formik asidi parçalar. Ama en önemlisi otomobil endüstrisinde kullanılmasıdır.
Hidroklorik asit ve nitrik asit karışımı tarafından çok az miktarda çözülebilir. Pudra hâlindeki rodyumun çözülebilmesi sadece sülfürik asitle mümkündür.
Hangi Alanlarda Uygulamalar Vardır?
Rodyumun en önemli kullanım yerleri, otomotiv sektörü ve takı sektörüdür. Platin ve paladyum alaşımlarında katalizör görevi görür, bu iki metalin sertleşmesini sağlar, korozyona karşı direnç kazandırır. Platin ve beyaz altının yüzeyinin yansımasını artırır, parlaklık verir.
Otomotiv sektöründe motorlarda katalizör dönüştürücü görevi görür. Katalitik konvertörlerde motordan çıkan karbonmonoksit ve diğer zehirli egzoz gazlarını dönüştürerek zararlı emisyon oranlarını en aza indirir. Üretilen rodyumun yaklaşık yüzde 90’ı katalitik konvertörlerde kullanılır. Araçların egzoz emisyon kontrol sistemlerinde yaygın olarak kullanılan rodyum 8120 dolar/ons ile şu anda dünyanın en değerli metali unvanını elinde bulunduruyor. Seneye 6.075 dolardan başlayan rodyumun ons fiyatı 8 bin 100 dolara kadar yükseldi.
Takı sektöründe de pahalı metallerden biridir. Endüstride kullanılan önemli bir katalizördür. Rodyum, karakteristik olarak x-ray ışını üretir. Bu sebeple mamografi sistemlerinde kullanılabilen bir metaldir. Nükleer işlemlerde de kullanılabilir. Ayrıca, rodyum alaşımları, kimya laboratuarlarında kullanılan yüksek sıcaklıklara dayanıklı porselen veya çeşitli metallerden yapılmış dayanıklı kroze üretiminde kullanılır. Bir tür sıcaklık sensörü olan uluslararası sıcaklık ölçeği termokupl (ısıl çift), yüzde 90 platin, yüzde 10 rodyum içeren alaşımdan üretilir.
Daha fazla bilgi
- Rodyum, en değerli metaller arasında altın ve platinden sonra dünyadaki en pahalı üçüncü metaldir. En pahalı maddeler arasında ise platinden sonra 15. sıradadır. Bir ons (28,34 gram) rodyumun külçesi yaklaşık 4 bin lira. Gramı yaklaşık 150 liradır.
- 2007 yılında rodyumun değeri; altından 8 kat, gümüşten 450 kat, bakırdan 27 bin 500 kat daha fazlaydı. 2008 yılında ons fiyatı 10 bin dolara yükseldi. 2015 yılında ons fiyatı 740 dolardı, şimdi ise 504 dolar seviyesindedir.
- Rodyum fiyatları talebe ve piyasa şartlarına göre değişir. Bu sebeple bazen platinden değerli olabilmektedir. Değerli metaller sıralamasında daha alt sıralara da düşebilmektedir. En önemli kullanımı otomotiv sektörü olduğu için araç satışlarıyla doğru orantılı olarak fiyatı değişebilmektedir.
- Rodyum, yüksek erime noktası sebebiyle zor işlenir ve pahalıdır. Bu sebeple saf olarak takı ve mücevherlerde nadiren kullanılır. Takılarda genellikle beyaz altın ve platinle alaşım halinde kullanılır.
- Rodyum, yansıma oranı oldukça yüksektir. Işığı çok iyi yansıtır. Bu sebeple platin ve beyaz altın gibi takılarda kullanılan metallerle birlikte kullanıldığında elde edilen alaşımın yansımasını artırır. Buna kuyumcu ve mücevher sektöründe “rodyum yansıması” adı verilir.
- Neredeyse bütün beyaz altın platin takılar, parlak bir yüzey kazandırmak için rodyum kaplanır. Rodyumun parlaklığının altından neredeyse bin kat daha fazla olduğu belirtiliyor.
- Saf rodyum, oda sıcaklığından ve diğer atmosferlerden etkilenmez, yansımasını ve parlaklığını koruyabilir.
- Rodyum, pahalı olduğu için zenginliği temsil eder. 1979 yılında ünlü şarkıcı Paul McCartney, Guinness Rekorlar Kitabı tarafından “en çok satan şarkı yazarı” olduğu için rodyum kaplama bir disk ile ödüllendirilmiştir.
- Dünyanın en pahalı kalemi ve en pahalı board oyunu gibi rekorlar kitabına giren bazı metal objeler rodyum içerir.
- Rodyumun en önemli doğal kaynakları Güney Afrika, Kuzey Amerika ve Ural Dağları’nda bulunur. En büyük rodyum ihracatçısı Güney Afrika ve Rusya’dır.
- Yerkabuğundaki rodyum oranı milyonda 0,0002 parça olarak tahmin ediliyor. Dünyadaki rodyum rezervinin 3 bin ton olduğu öngörülüyor.
- Dünyada yılda yaklaşık 20-30 ton rodyum üretilmektedir.
- Rodyumun saf hali toksik olarak görülmez. Ancak bazı bileşikleri oldukça toksiktir ve kanserojen bir yapıdadır. Bu bileşiklerde kilogramda 12,6 miligram alınması halinde öldürebilir.
Yine oto endüstrisinin benzer amaçlarla kullandığı paladyumda da sert bir yükseliş yaşandı. 2020’nin ilk 13 gününde paladyumun ons fiyatı yüzde 9 artışla 2 bin 125 dolara ulaştı.
kaynak: makaleler.com, youtube.com,